ЎЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА АСОСИЙ ФОИЗ СТАВКАСИНИНГ ИНФЛЯЦИОН ЖАРАЁНЛАРГА ТАЪСИРИ: ЭCОНОМЕТРИК БАҲОЛАШ
Keywords:
асосий фоиз ставкаси, инфляция, пул-кредит сиёсати, монетар трансмиссия механизми, VAR модели, ARDL модели, Фишер эффекти, Тейлор қоидаси, инфляция таргетлаш, пул массаси (M2), валюта курси (USD/UZS).Abstract
Ушбу мақолада Ўзбекистон шароитида асосий фоиз ставкасининг инфляцион жараёнларга таъсири иқтисодий-назарий ва эконо-метрик усуллар ёрдамида таҳлил қилинган. Тадқиқотда 2017-2024 йиллар даври учун Марказий банк, Давлат статистика қўмитаси ва халқаро манбалар маълумотларидан фойдаланилди. Монетар сиёсатда фоиз ставкаси воситасининг аҳамияти Фишер эффекти, Тейлор қоидаси ва инфляция таргетлаш концепциялари асосида изоҳланди. VAR ва ARDL моделлари орқали асосий ставка, пул массаси (M2), валюта курси ва инфляция ўртасидаги ўзаро боғлиқлик баҳоланди.
Натижаларга кўра, асосий ставка ўзгариши инфляцияга қисқа муддатли пасайиш таъсирини кўрсатади, аммо таъсир кечикиб намоён бўлади. Шунингдек, пул массаси ва валюта курси инфляцияга таъсир этувчи муҳим омиллар экани аниқланди. Хулоса ва таклифларда Марказий банкнинг инфляцияга қарши сиёсатини оптималлаштиришга оид амалий тавсиялар берилган.
References
1. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки. Пул-кредит сиёсати ҳисоботлари (2017-2024 йиллар).
2. Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси. Макроиқтисодий кўрсаткичлар маълумотлари.
3. Fisher, I. The Theory of Interest. New York: Macmillan, 1930.
4. Taylor, J.B. Discretion versus Policy Rules in Practice. Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy, 1993, т. 39, б. 195–214.
5. Akabirkhodjaevа, D. (2019). Information And Communication Technologies As A Factor Of Fundamental Changes In The Educational Process Of UWED. International Relations: Politics, Economics, Law, 2019(1), 78-85.
6. Акабирходжаева, Д. Р., & Калмуратова, Ш. А. (2022). РЕГУЛИРОВАНИЕ ТЕНЕВОГО БИЗНЕСА В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАНЕ ПРИ ПОМОЩИ НАЛОГОВ. Science and innovation, 1(A4), 10-15.
7. Uzoqova, S., & Akabirkhodjaeva, D. (2025). GREEN ENERGY PROJECTS AND THE TRANSITION TO RENEWABLE ENERGY SOURCES IN UZBEKISTAN: CURRENT STATE AND PROSPECTS. International Journal of Artificial Intelligence, 1(4), 2324-2328.
8. Axadjon o’g’li, A. A., & Sabirovna, G. G. (2025). JSTGA A’ZO BO ‘LISHNING IQTISODIY O’SISHGA TA’SIRI. ZAMIN ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI, 1(5), 101-108.
9. Xasanovich, H. A., & Axadjon o‘g‘li, A. A. ISLOMIY INVESTITSIYA FONDLARI VA ULARNI BOSHQARISH.
10. Rashidovich, X. M., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). ISLOM MOLIYASIDA RISKNI MINIMALLASHTIRISH. “ISLOM INVESTITSIYA MAHSULOTLARI: XUSUSIYATLARI VA, (8-1), 122.
11. Xusanovich, A. O., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). IV-YO ‘NALISH: ISLOM MOLIYASIDA FAOLIYAT KOʻRSATUVCHI MUTAXASSISLAR TAYYORLASH: OLIY TAʼLIM MUASSASALARI BILAN ILMIY HAMKORLIK ISLOM MOLIYASIDA FAOLIYAT KOʻRSATUVCHI MUTAXASSISLAR TAYYORLASH. “ISLOM INVESTITSIYA MAHSULOTLARI: XUSUSIYATLARI VA, 109.
12. Axadjon o‘g‘li, A. A., & Murotovich, M. F. (2023). RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLARDA RAQAMLI IQTISODIYOT SIYOSATI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 294-298.
13. Muratovich, M. F., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). TA’LIMDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING ROLI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 9, 237-240.
14. Axadjon o‘g‘li, A. A. (2024). MAMLAKAT IQTISODIYOTINING O ‘SISHIDA FDI NING ROLI. University Research Base, 691-694.
15. Axadjon o‘g‘li, A. A., & Murotovich, M. F. (2024). O ‘ZBEKISTON KELAJAGINI SHAKLLANTIRISHDA JSTNING HAL QILUVCHI ROLI: MINTAQALAR BO ‘YICHA BARQAROR VA INKLYUZIV RIVOJLANISH. University Research Base, 498-502.
16. Mulaydinov, F. (2024). Application, place and future of digital technologies in the educational system. Nordik ilmiy-amaliy elektron jurnali.
17. Jumanova, S. (2024). Analysis of PISA test results in Uzbekistan and prospects of preparing primary education students for PISA test. Nordik ilmiy-amaliy elektron jurnali.
18. Axadjon o‘g‘li, A. A., & Tursunboy o‘g‘li, N. J. (2023). SANOATNING YAIMGA TA’SIRINI BAHOLASH. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 290-293.
19. Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). RAQAMLI IQTISODIYOTNING RIVOJLANISHDAGI O ‘RNI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 271-273.
20. Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). ZAMONAVIY AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINING MUAMMOLARI VA YECHIMLARI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 333-338.
21. Xusanovich, A. O. (2023). MALAYZIYADA ISLOMIY MOLIYA, TOʻGʻRIDAN-TOʻGʻRI XORIJIY INVESTITSIYALAR VA IQTISODIY RIVOJLANISH OʻRTASIDAGI MUNOSABATLARNING EKONOMETRIK TAHLILI ASOSIDA OʻZBEKISTON UCHUN TAVSIYALAR. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 7, 60-64.
22. Ikromjonovna, J. S., & Axadjon o‘g‘li, A. A. (2023). O ‘ZBEKISTONDA PISA TESTI NATIJALARI VA BOSHLANG ‘ICH TA’LIM O ‘QUVCHILARINI BU TESTGA TAYYORLASH ISTIQBOLLARI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 9, 159-162.
23. Turanboyev, B., & Abdullayev, A. (2023). DAVLAT, KORXONA VA TASHKILOTLAR BYUDJETINI TO ‘G ‘RI TAQSIMLASH TENDENSIYALARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 3(4), 304-309.
24. Ahrorjon, A., & Gafurov, X. (2023). IQTISODIY SIYOSATNING RIVOJLANISHIDA FISKAL VA PUL-KREDIT SIYOSATI. Qo ‘qon universiteti xabarnomasi, 310-313.
25. Axrorjon, A., & Maxliyoxon, O. (2024). TA’LIM SIFATI OSHISHIDA JSTNING O ‘RNI. YANGI O ‘ZBEKISTONDA IJTIMOIY-INNOVATSION TADQIQOTLAR, 2(1), 113-118.
26. Акабирходжаева, Д. Р., & Абдуллаев, А. А. (2024). ВЛИЯНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ ИННОВАЦИЙ НА РАЗВИТИЕ МИРОВОГО ФИНАНСОВОГО РЫНКА. Экономика и социум, (11-1 (126)), 729-739.
27. Akabirxodjayeva, D., & Abdullayev, A. (2024). TEXNOLOGIK INNOVATSIYALARNING JAHON MOLIYA BOZORINING RIVOJLANISHIGA TA’SIRI. QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 13, 89-96.
28. Akhrorjon, A., & Maxliyoxon, O. (2024). IMPACT, RESULTS AND CONSEQUENCES OF WTO ACCESSION ON THE EDUCATION SYSTEM. International Multidisciplinary Journal of Universal Scientific Prospectives, 2(1), 6-15.
29. Abdullaev, A., & Odilova, M. (2024). The Role of WTO in İmproving the Quality of Education. Yosh Tadqiqotchi Jurnali, 3(1), 140-148.
